MEGEN – Toinny Lukken schreef een boek over haar leven als dierentrainer. Een verhaal over de genadige orka Gudrun, doodshoofdaapjes die stelen als raven en goudvissen die door een hoepel zwemmen.

Amper 20 jaar oud geeft Toinny Lukken uit Eindhoven zich over. ‘Ik heb een mooi leven gehad’, denkt ze. ‘Morgen sta ik in de krant. Orka bijt meisje doormidden’. De reusachtige orka Gudrun drukt haar op dat moment met opengesperde bek tegen de rand van het bassin, klaar om haar te vermorzelen met haar vlijmscherpe tanden. Ik dacht: ‘shit, wat ben ik toch een stomme trut’.

Waarom ze dat dacht? Omdat ze tegen beter weten in het water in was gesprongen, toen de hoofdtrainer dat van haar vroeg. Haar buikgevoel zei dat het niet klopte. Was het niet beter eerste kennis te maken op de kant? Maar ze wilde zo graag laten zien dat ze geschikt was voor die baan bij het Dolfinarium in Harderwijk en sprong als een kip zonder kop in het water, het domein van de orka Gudrun.

De eerste paar oefeningen gingen goed. Maar op het moment dat de hoofdtrainer zich omdraaide om met een collega te praten, verandert de houding van Orka Gudrun. Ik voelde dat die orka dacht: ‘nou ben je van mij’, zegt Lukken. ‘Ik vóelde het gewoon.’

Magisch moment

Terwijl Gudrun Lukken tegen de rand drukt, realiseert ze zich haar fout. Ze heeft haar intuïtie laten varen. Stom. Dat zal ze vanaf nu nooit meer doen.

Een les die Lukken meteen in de praktijk brengt. ‘Ik verslapte’, zegt Lukken. ‘Het was een dierlijke reactie. Een berusting. Ik was er klaar voor. Zag de dood in de ogen en gaf me over.’

Gudrun is genadig. Lukken: ‘Ze liet me los, kwam bovendrijven en keek me aan. Ze had van die prachtige grote , zwarte ogen.’ Door haar blaasgat maakt Gudrun een geluidje. ‘Wie-oe-wiet’. Dat kan ik ook, denkt Lukken. Ze antwoordt: ‘Wie-oe-wiet’.

Een magisch moment, noemt Lukken (56) het nu, jaren later. Uiteindelijk blijft ze tot eind 2015 bij het Dolfinarium werken, onder meer als zeezoogdierentrainer. Tot aan haar dood blijven Gudrun en Lukken de beste maatjes. ‘Achteraf is dat mijn grootste les geweest’, constateert Lukken tevreden. ‘Dat je respect moet tonen naar elkaar toe.’

Opstandige bonobo’s

Het is een van veel lessen die Lukken, samen met Janine Verschure, optekende in haar boek ‘Kapsonesmakrelen en andere verhalen over het trainen van dieren’ Een boek vol verhalen en tips over het trainen van dieren, bijvoorbeeld goudvissen. In de achtertuin van Lukken, onder een prieel, met op de achtergrond het getok van zeventien kippen en naast haar Jassou de hond, haar twee Main Coons Mythos en Ouzo, vertelt Lukken over haar leven.

Over hoe ze als 17-jarig meisje vanuit Eindhoven vertrok naar Barneveld om de opleiding tot dierenverzorger te doen. Over hoe ze vervolgens bij het Dolfinarium terechtkwam en in die periode startte met werken voor verschillende dierentuinen. Bijvoorbeeld het Apenheul, waar ze stoute Bonobo’s in het gareel kreeg, en later aan de slag ging met de Doodshoofdaapjes.

‘De Doodshoofdaapjes stalen als raven’ zegt Lukken. ‘Ze bewogen zich vrij rond in een gebied en konden bij de bezoekers komen.’ Dat deden ze volop. Als het park openging, zaten alle aapjes klaar. ‘Niet alleen de krentenbollen gingen mee de boom in, ook het gehoorapparaat van opa.’

Uiteindelijk vindt Lukken de oplossing door het trainen van de verzorgers in het belonen van het gewenste gedrag. Helaas moest ze soms ook een aversief inzetten. Dit deed ze in de vorm van een waterspuitje.

Veel dierenleed

Een moeilijk besluit, vindt Lukken achteraf. ‘Ik moest een correctiemiddel gebruiken.’ Terwijl de Eindhovense absoluut niet van het straffen is. Integendeel zelfs: alle dieren kun je trainen door goed gedrag te belonen. Je moet dieren eerst leren wat het gewenste gedrag is door middel van belonen. En moet je dan toch straffen, moet dit in verhouding staan en zodra ze het gewenste gedrag laten zien meteen belonen. Iets wat ze vanaf het begin van haar carrière al wist. Nog zo’n les uit het boek van Lukken.

Ze wil via haar boek het dierenwelzijn verhogen. ‘Ik denk dat er nog heel veel dierenleed is in in de wereld. Onbedoeld dierenleed’ zegt ze. ‘Omdat mensen dieren niet begrijpen, nemen ze verkeerde beslissingen. Niet uit onwil maar uit onkunde. Bijvoorbeeld door te snel straf in te zetten, terwijl belonen van goed gedrag veel beter werkt’.

Alles wat ze door de jaren heen leerde, wil Lukken overbrengen. Ze is zelfs bezig met een tweede boek. ‘Dat wordt echt een studieboek.’ Met haar eigen onderneming de Dierentrainers Academie traint ze (toekomstige) dierentrainers.

Goudvissen trainen

Een les die ze altijd meegeeft: ‘ieder dier is te trainen’. Zelfs goudvissen? ‘Ja, zelfs goudvissen’ zegt Lukken. ‘Het is een groot fabeltje dat goudvissen alles meteen vergeten.’ Lukken trainde vijf goudvissen. ‘Na twee dagen merkte ik dat ze door een hoepeltje konden zwemmen. Vijf dagen later door een hoepel en een tunnel.

In het begin van de training lachte mijn collega’s in het Dolfinarium me uit en dachten dat ik mijn verstand verloren was. Mijn toenmalige directeur riep me binnen in zijn kantoor en vroeg of ik de deur achter me dicht wilde doen. Of het wel goed met me ging? Maar niet veel later, toen mijn collega trainers resultaat zagen, kwamen ze schoorvoetend binnen om te vragen of zij het ook eens mochten proberen. En daar stonden ze dan, mijn stoere collega trainers, met mijn goudvissen te trainen!’